рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 рдХा рдк्рд░рднाрд╡ || Effect of Article 13 on post-constitutional laws
рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рд░ाрдЬ्рдп рдХो рдРрд╕ी рд╡िрдзि рдХो рдкाрд░िрдд рдХрд░рдиे рдХा рдиिрд╖ेрдз рдХрд░рддा рд╣ै рдЬो рднाрдЧ рддीрди рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рдЫीрдирддी рд╣ै рдпा рди्рдпूрди рдХрд░рддी рд╣ै। рдпрджि рд░ाрдЬ्рдп рдРрд╕ी рдХोрдИ рднी рд╡िрдзि рдмрдиाрддा рд╣ै рдЬो рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рд╣ै рддो рд╡рд╣ рд╡िрдзि рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рддрдХ рд╢ूрди्рдп рд╣ोрдЧी। рдРрд╕ी рд╡िрдзिрдпां рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рд╢ूрди्рдп рд╣ोंрдЧी। рдпрд╣ рд╡िрдзि рдПрдХ рдоृрдд рд╡िрдзि рд╣ोрддी рд╣ै। рдРрд╕ी рд╡िрдзि рдХो рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░рдХे рдпा рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рдк्рд░рддिрдмंрдзों рдХो рд╣рдЯा рдХрд░ рдкुрдирд░्рдЬीрд╡िрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕े рдлिрд░ рд╕े рдкाрд░िрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрдЧा। рдпрдж्рдпрдкि рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзिрдпां рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ैं, рдлिрд░ рднी рдЙрдирдХी рдЕрд╡ैрдзрддा рдХी рдШोрд╖рдгा рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдХिрдпा рдЬाрдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХेрд╡рд▓ рдЙрди्рд╣ीं рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдкрд░ рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзिрдпों рдХो рд╢ूрди्рдп рдШोрд╖िрдд рдХрд░рддा рд╣ै, рдЬिрди्рд╣ें рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ैं рдФрд░ рдЬिрдирдХे рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╡рд╣ рдХेрд╡рд▓ рд╕्рд╡ेрдЪ्рдЫрдХों рдХी рдк्рд░ाрд░्рдердиा рдкрд░ рд╡िрдзिрдпों рдХो рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рдШोрд╖िрдд рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै।
рд╕ंрд╡िрдзाрди-рдкूрд░्рд╡ рд╡िрдзि рдФрд░ рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рдоें рдЕंрддрд░ рдпрд╣ рд╣ोрддा рд╣ै рдХि рд╕ंрд╡िрдзाрди-рдкूрд░्рд╡ рд╡िрдзि рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рд╢ूрди्рдп рдирд╣ीं рд╣ोрддी рдмрд▓्рдХि рд╕ंрд╡िрдзाрди рд▓ाрдЧू рд╣ोрдиे рдкрд░ рд╣ी рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ै рдЬрдмрдХि рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ै। рд╕ंрд╡िрдзाрди-рдкूрд░्рд╡ рд╡िрдзि рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдкूрд░्рд╡ рдЕрд░्рдЬिрдд рдЕрдзिрдХाрд░ों рдПрд╡ं рджाрдпिрдд्рд╡ों рдХे рд╕ंрдмंрдз рдоें рдкूрд░्рдгрддः рд╡ैрдз рд╣ोрддी рд╣ै рдХिंрддु рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рдХ्рдпोंрдХि рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ै, рдЕрддः рдЗрд╕ рд╡िрдзि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рдХोрдИ рдХाрд░्рдп рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рдкूрд░ा рд╣ो рдЧрдпा рд╣ो рдпा рдЪрд▓ рд░рд╣ा рд╣ो, рдкूрд░्рдгрддः рдЕрд╡ैрдз рд╣ोрдЧा рддрдеा рдРрд╕ी рд╡िрдзि рд╕े рдпрджि рдХोрдИ рд╡्рдпрдХ्рддि рд╕े рдк्рд░рднाрд╡िрдд рд╣ुрдЖ рд╣ै рддो рдЙрд╕े рдЕрдиुрддोрд╖ рдкाрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ोрдЧा। рджीрдкрдЪрди्рдж рдмрдиाрдо рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХा рд╡ाрдж рдЗрд╕рдХा рдПрдХ рдЕрдЪ्рдЫा рдЙрджрд╣ाрд░рдг рд╣ै।
рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд
рд╕рдЧीрд░ рдЕрд╣рдордж рдмрдиाрдо рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╡ाрдж рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рдпрд╣ рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдеा рдХि рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рд▓ाрдЧू рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рд╡िрдзि рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╣ी рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╣ोрддी рд╣ै, рдЕрддः рдмाрдж рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЙрд╕े рдоाрди्рдп рдирд╣ीं рдмрдиा рд╕рдХрддा। рдРрд╕ी рд╡िрдзि рдХो рдлिрд░ рд╕े рдирдП рд╕िрд░े рд╕े рдкाрд░िрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рджीрдкрдЪрди्рдж рдмрдиाрдо рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рд╕рдЧीрд░ рдЕрд╣рдордж рдХे рд╡िрдиिрд╢्рдЪрдп рдХा рдЕрдиुрдоोрджрди рдХрд░рддे рд╣ुрдП рдпрд╣ рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдХि, рдХोрдИ рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рдЬो рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рд╣ै. рдПрдХ рдоृрдд рд╡िрдзि рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрддः рд╡рд╣ рдЕрдкрдиे рдЬрди्рдо рд╕े рд╣ी рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрддрдПрд╡ рдРрд╕े рдХाрдиूрдиों рдкрд░ рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд▓ाрдЧू рдирд╣ीं рд╣ोрддा рддрдеा рдмाрдж рдоें рдХिрдпा рдЬाрдиे рд╡ाрд▓ा рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди рднी рдЙрд╕े рдкुрдирд░्рдЬीрд╡िрдд рдирд╣ीं рдХрд░ рд╕рдХрддा рд╣ै। рдРрд╕े рдХाрдиूрдиों рдХो рдлिрд░ рд╕े рдкाрд░िрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ोрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╡िрдиिрд╢्рдЪрдп рдХे рд╡िрдкрд░ीрдд рдЕрд▓्рдкрдордд рдХा рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдеा рдХि рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рднी рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै। рдорд╣ेंрдж्рд░ рд▓ाрд▓ рдЬैрдиी рдмрдиाрдо рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рд╕рдЧीрд░ рдЕрд╣рдордж рдмрдиाрдо рдЙрдд्рддрд░ рдк्рд░рджेрд╢ рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЕрдкрдиे рдмрд╣ुрдордд рдХे рдиिрд░्рдгрдп рдХा рдЕрдиुрдоोрджрди рдХिрдпा рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдХि рдпू. рдкी. рд▓ैंрдб рдЯैрди्рдпोрд░्рд╕ (рд░ेрдЧुрд▓ेрд╢рди рдЖрдл рдЯ्рд░ांрд╕рдкोрд░्рдЯ) рдПрдХ्рдЯ 1952 рдЕрд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХ рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдпрд╣ рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдХрд░рддा рд╣ै, рдФрд░ рдмाрдж рдоें рдХिрдП рдЧрдП рдЪौрдеे рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдж्рд╡ाрд░ा рдкुрдирд░्рдЬीрд╡िрдд рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЗрд╕ рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХो рдлिрд░ рд╕े рдкाрд░िрдд рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै। рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХा рдпрд╣ рд╡िрдЪाрд░ рдеा рдХि рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд╕ंрд╡िрдзाрди-рдкूрд░्рд╡ рд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै। рдЬो рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (1) рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╢ाрд╕िрдд рд╣ै, рди рдХि рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рдЬो рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╢ाрд╕िрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13(1) рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдоृрдд рдирд╣ीं рдкैрджा рд╣ोрддे рд╣ैं, рдЗрд╕рд▓िрдП рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै рдЬрдмрдХि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13(2) рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдоृрдд рдкैрджा рд╣ोрддे рд╣ैं рдЗрд╕рд▓िрдП рдЗрди рд╡िрдзिрдпों рдкрд░ рдЖрдЪ्рдЫाрджрди рдХा рд╕िрдж्рдзांрдд рд▓ाрдЧू рдирд╣ीं рд╣ोрддा рд╣ै।
рдЧुрдЬрд░ाрдд рд░ाрдЬ्рдп рдмрдиाрдо рд╢्рд░ी рдЕंрдмिрдХा рдоिрд▓्рд╕ рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рджीрдкрдЪрди्рдж рдФрд░ рдорд╣ेंрдж्рд░ рд▓ाрд▓ рдЬैрдиी рдХे рдоाрдорд▓ों рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЕрдкрдиे рд╡िрдиिрд╢्рдЪрдп рдХो рдХाрдлी рдмрджрд▓ рджिрдпा рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдПрдХ рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рдЬो рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рд╣ै рд╡рд╣ рд╕рднी рдк्рд░рдпोрдЬрдиों рдХे рд▓िрдП рдк्рд░ाрд░ंрдн рд╕े рд╢ूрди्рдп рдФрд░ рдЕрдХृрдд рдирд╣ीं рд╣ोрддी рд╣ै। рдкूрд░्рдг-рдЕрдХृрддрддा рдХा рдиिрдпрдо рдПрдХ рд╕рд░्рд╡рд╡्рдпाрдкी рдиिрдпрдо рдирд╣ीं рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдХे рдЕрдиेрдХ рдЕрдкрд╡ाрдж рд╣ैं। рдЗрд╕ рд╡ाрдж рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдХि рдПрдХ рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рдЬो рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 19 рдж्рд╡ाрд░ा рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдк्рд░рджрдд्рдд рдХिрдП рдЧрдП рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рдЫीрдирддी рд╣ै рдпा рди्рдпूрди рдХрд░рддी рд╣ै, рд╡рд╣ рдФрд░ рдЕрдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рдк्рд░рддि рдк्рд░рд╡рд░्рддрдиीрдп рд░рд╣рддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рд╡िрдзि рдХेрд╡рд▓ рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдк्рд░рджрдд्рдд рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдХी рдоाрдд्рд░ा рддрдХ рд╢ूрди्рдп рд╣ै। рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13(2) рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╢ूрди्рдп рд╢рдм्рдж рд╕े рддाрдд्рдкрд░्рдп рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдкрд░ рд╢ूрди्рдп рд╣ै рдЬिрди рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдХाрдиूрди рдмрдиा рдХрд░ рд▓िрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдРрд╕े рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХे рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХे рд╡िрд░ुрдж्рдз рдЙрдХ्рдд рдк्рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрдиूрди рд╢ूрди्рдп рд╣ोрддे рд╣ैं। рдкрд░рди्рддु рдЬिрди рд╡्рдпрдХ्рддिрдпों рдХो рдХोрдИ рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ै, рдЙрдирдХे рдк्рд░рддि рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрддрд░ рд╡िрдзिрдпों рдХे рд╢ूрди्рдп рд╣ोрдиे рдХा рдХोрдИ рдк्рд░рд╢्рди рд╣ी рдирд╣ीं рдЙрдарддा। рдпрджि рдХोрдИ рдХाрдиूрди рд╡ैрдз рд╣ै, рдФрд░ рд╡рд╣ рдЙрдирдХे рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै, рддो рдПрдХ рдиाрдЧрд░िрдХ рдЙрд╕рдХे рд╢ूрди्рдп рд╣ोрдиे рдХा рд▓ाрдн рдЗрд╕ рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдирд╣ीं рдЙрдаा рд╕рдХрддा рд╣ै рдХि, рд╡рд╣ рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдЙрд▓्рд▓ंрдШрди рдХрд░рддा рд╣ै। рдЕрддः рдпрд╣ рдХोрдИ рд╡िрдзि рд╣ी рдирд╣ीं рд╣ै, рдФрд░ рди рд╣ी рдЗрд╕ рдк्рд░рд╕्рдеाрдкрдиा рд╕े рд╡िрдзि рдХे рд╕рдордХ्рд╖ рд╕рдорддा рдХे рд╕िрдж्рдзांрдд рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рд╣ोрддा рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдиाрдЧрд░िрдХ рдФрд░ рдЕрдиाрдЧрд░िрдХ рдПрдХ рд╣ी рдЬैрд╕ी рд╕्рдеिрддि рдоें рдирд╣ीं рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдЕрдзिрдХाрд░ рдк्рд░ाрдк्рдд рд╣ैं рдЬो рдЕрдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдк्рд░ाрдк्рдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рдпрджि рдпрд╣ рдоाрди рд▓िрдпा рдЬाрдП рдХि рдПрдХ рдХंрдкрдиी рдЬो рдиाрдЧрд░िрдХ рдирд╣ीं рд╣ै, рдЙрд╕े рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 226 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЕрдкрдиी рд╕ंрдкрдд्рддि рдХे рдЕрдзिрдХाрд░ рдХे рдЕрддिрд▓ंрдШрди рдХे рд▓िрдП рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдпाрдЪिрдХा рджाрдЦिрд▓ рдХрд░рдиे рдФрд░ рдЙрдкрдЪाрд░ рдкाрдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╣ै, рддो рднी рдмॉрдо्рдмे рд▓ेрдмрд░ рд╡ेрд▓рдлेрдпрд░ рдлंрдб рдПрдХ рд╡ैрдз рдХाрдиूрди рд╣ै, рдФрд░ рдЧैрд░-рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдкूрд░्рдг рд░ुрдк рд╕े рд▓ाрдЧू рд╣ोрддा рд╣ै। рдХंрдкрдиी рдпрд╣ рддрд░्рдХ рдирд╣ीं рд▓े рд╕рдХрддी рд╣ै рдХि рдЙрд╕рдХा рд╕ंрдкрдд्рддि рдХा рдзाрд░рдг, рдЕрд░्рдЬрди рдФрд░ рд╡्рдпрдпрди рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рд╡िрдзि рдХे рдк्рд░ाрдзिрдХाрд░ рдХे рдмिрдиा рдЫीрдиा рдпा рди्рдпूрди рдХिрдпा рдЬा рд░рд╣ा рд╣ै।
рд╕ंрдХ्рд╖ेрдк рдоें рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░ рд╡िрдзि рддрднी рд╢ूрди्рдп рдпा рдоृрдд рд╣ोрддी рд╣ै, рдЬрдм рд╡рд╣ рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рдоूрд▓ рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рд╣ोрддी рд╣ै। рдЬрд╣ां рддрдХ рдЕрдиाрдЧрд░िрдХों рдХा рдк्рд░рд╢्рди рд╣ै, рдРрд╕ी рд╡िрдзि рдк्рд░рд╡рд░्рддрдиीрдп рд░рд╣рддी рд╣ै рдФрд░рд╡ैрдз рдмрдиी рд░рд╣рддी рд╣ै, рдХ्рдпोंрдХि рдХंрдкрдиी рдПрдХ рдиाрдЧрд░िрдХ рдирд╣ीं рд╣ै, рддрдеा рд╕ंрд╡िрдзाрдиोрдд्рддрд░рд╡िрдзि рдЙрд╕ рдкрд░ рднी рд▓ाрдЧू рд╣ोрдЧी।
рд╡िрдзि рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा
рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 рдХे рдк्рд░рдпोрдЬрди рдХे рд▓िрдП рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдХोрдИ рдЕрдз्рдпाрджेрд╢, рдЖрджेрд╢, рдЙрдкрд╡िрдзि, рдиिрдпрдо, рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा, рд░ूрдв़िрдпा, рдФрд░ рдк्рд░рдеाрдПं рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं। рдЗрд╕ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж рдоें рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХो рдмрдб़े рд╡िрд╕्рддृрдд рдЕрд░्рде рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╢рдм्рдж рдпрд╣ рд╕ूрдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै рдХि рдпрд╣ рдЧрдгрдиा рдЙрджाрд╣рд░рдгाрдд्рдордХ рд╣ै рд╕рд░्рд╡ांрдЧीрдг рдирд╣ीं। рдЕрддः рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╡िрдзिрдпांрд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ैं। рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиेрдХ рд╡िрдиिрд╢्рдЪрдпों рдоें рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдХाрд░्рдпрдкाрд▓िрдХा рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рдк्рд░рд╢ाрд╕рдиिрдХ рдЖрджेрд╢ рднी рдЗрд╕ рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ै, рдХिंрддु рдЗрд╕рдоें рд╕рд░рдХाрд░ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░िрдпों рдХो рджिрдП рдЧрдП рдиिрд░्рджेрд╢ рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рд╕्рдЯेрдЯ рдСрдл рд╡ेрд╕्рдЯ рдмंрдЧाрд▓ рдмрдиाрдо рдЕрдирд╡рд░ рдЕрд▓ी рд╕рд░рдХाрд░ рд╣рдмीрдм рдХा рд╡ाрдж рдЗрд╕рдХा рдПрдХ рдЙрджрд╣ाрд░рдг рд╣ै। рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдХेрд╡рд▓ рдЕрдзिрдиिрдпрдо рд╣ी рдирд╣ीं рдЖрддे рд╣ैं, рдмрд▓्рдХि рдРрд╕ी рд░ूрдв़िрдпां рдФрд░ рдк्рд░рдеाрдПं рднी рдЖрддी рд╣ैं рдЬिрдирдоें рдХाрдиूрди рдХा рдмрд▓ рд╣ै, рд░ूрдв़िрдпा рдпा рдк्рд░рдеाрдПं рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рд╕े рдЕрд╕ंрдЧрдд рдирд╣ीं рд╣ो рд╕рдХрддी рд╣ैं। рдХिंрддु рдоुрд╕्рд▓िрдо рдпा рд╣िंрджू рдпा рдХ्рд░िрд╢्рдЪिрдпрди рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рд╡िрдзि рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдирд╣ीं рдЖрддी рд╣ैं। рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा рднाрдЧ 3 рдкрдХ्рд╖рдХाрд░ों рдХी рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рдХी рд╡िрдзिрдпों рдХो рдирд╖्рдЯ рдирд╣ीं рдХрд░рддा рд╣ै।
рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╡िрдзि
рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╡िрдзि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╡े рд╕рднी рд╕ंрд╡िрдзाрди-рдкूрд░्рд╡ рдФрд░ рд╡рд░्рддрдоाрди рд╡िрдзिрдпां рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं, рдЬो рд╡िрдзाрдирдоंрдбрд▓ рдпा рдЕрди्рдп рдХ्рд╖рдорддाрд╢ीрд▓ рдк्рд░ाрдзिрдХाрд░िрдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдкाрд░िрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ैं, рдФрд░ рдЬिрдирдХा рдиिрд░рд╕рди рдирд╣ीं рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рднрд▓े рд╣ी рд╡े рднाрд░рдд рдХे рд╕ंрдкूрд░्рдг рдпा рдХिрд╕ी рдПрдХ рднाрдЧ рдоें рдкूрд░्рдгрддः рдпा рдЕंрд╢рддः рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рдирд╣ीं рд╣ै। рдРрд╕ी рд╕рднी рд╡िрдзिрдпां рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╡िрдзि рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдЖрддी рд╣ैं, рдЬрдм рддрдХ рдХी рд╕्рдкрд╖्рдЯ рд░ुрдк рд╕े рдЙрдирдХो рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиे рд╕े рд░ोрдХ рди рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ो। рд╡рд░्рддрдоाрди рд╡िрдзि рдкрджाрд╡рд▓ी рдХा рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдмрдб़ा рд╡िрд╕्рддृрдд рд╣ै, рдФрд░ рдЙрд╕рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╡िрдзाрдирдоंрдбрд▓ рдпा рдЕрди्рдп рдк्рд░ाрдзिрдХृрдд рдиिрдХाрдп рдпा рдЕрдзिрдХाрд░ी рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдЕрдз्рдпाрджेрд╢, рдЖрджेрд╢, рдЙрдкрд╡िрдзि, рдиिрдпрдо, рд╡िрдиिрдпрдо, рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा рддрдеा рд╡ैрдпрдХ्рддिрдХ рд╡िрдзिрдпां рд░ूреЭि, рдк्рд░рдеा рдЖрджि рдЬो рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╣ोрдиे рдпोрдЧ्рдп рд╣ैं, рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं। рдЗрд╕ рдк्рд░рдХाрд░ рд░ाрд╖्рдЯ्рд░рдкрддि рдФрд░ рд░ाрдЬ्рдпрдкाрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЬाрд░ी рдХिрдпा рдЧрдпा рдЕрдз्рдпाрджेрд╢, рдПрдХ рд╕рд░рдХाрд░ी рдЕрдзिрд╕ूрдЪрдиा, рдо्рдпुрдиिрд╕िрдкрд▓ рдиिрдХाрдп рдХा рдПрдХ рдиिрдпрдо рдЖрджि рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╡िрдзि рдХे рдЙрджाрд╣рд░рдг рд╣ै। рдк्рд░рд╡рд░्рддिрдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рджाрд╡рд▓ी рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдЙрди рд╡िрдзिрдпों рд╕े рд╣ै, рдЬो рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рд▓ाрдЧू рдХी рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ो। рдХिрд╕ी рд╡िрд╢ेрд╖ рдиिрдпрдо рдХो рд╡िрдзि рдХрд╣ा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै рдпा рдирд╣ीं, рдЗрд╕рдХे рд▓िрдП рдпрд╣ рд╕िрдж्рдз рдХрд░рдиा рдЖрд╡рд╢्рдпрдХ рд╣ै рдХि, рд╡рд╣ рд╡िрдзि рди्рдпाрдпाрд▓рдпों рдж्рд╡ाрд░ा рдк्рд░рд╡рд░्рддрдиीрдп рд╣ै।
"рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди" рдФрд░ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╢рдм्рдж "рд╡िрдзि"
рдпрд╣ рдорд╣рдд्рд╡рдкूрд░्рдг рдк्рд░рд╢्рди рд╕рд░्рд╡рдк्рд░рдердо рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рд╡िрдЪाрд░ाрд░्рде рд╢ंрдХрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдмрдиाрдо рднाрд░рдд рд╕ंрдШ рдХे рд╡ाрдж рдоें рдЖрдпा рдеा। рдЗрд╕ рд╡ाрдж рдоें рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे рдк्рд░рдердо рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрдзिрдиिрдпрдо 1951 ( рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 31 рдоें рджो рдирдП рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 31 рдХ рдФрд░ 31 рдЦ рдЬोрдб़े рдЧрдП ) рдХी рд╡िрдзि рдоाрди्рдпрддा рдХो рдЪुрдиौрддी рджी рдЧрдИ рдеी। рдЕрдкीрд▓ाрд░्рдеिрдпों рдиे рдпрд╣ рддрд░्рдХ рдк्рд░рд╕्рддुрдд рдХिрдпा рдеा рдХि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдкाрд░िрдд рд╡िрдзि рднी рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╢ाрдоिрд▓ рд╣ै, рдФрд░ рдХ्рдпोंрдХि рд╡рд╣ рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рдЕрддिрдХ्рд░рдордг рдХрд░рддी рд╣ै рдЕрддः рдЙрд╕े рдЕрд╡ैрдз рдШोрд╖िрдд рдХिрдпा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рдЗрд╕ рддрд░्рдХ рдХो рдЕрд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдХрд░ рджिрдпा рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрднिрдиिрд░्рдзाрд░िрдд рдХिрдпा рдХि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕ंрд╕рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдкाрд░िрдд рд╡िрдзि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдирд╣ीं рдЖрддी рд╣ै, рдФрд░ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХा рддाрдд्рдкрд░्рдп рдРрд╕ी рд╡िрдзि рд╕े рд╣ै, рдЬो рд╡िрдзाрди рдоंрдбрд▓ рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдкрдиी рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡िрдзाрдпिрдиी рд╢рдХ्рддि рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдж्рд╡ाрд░ा рдкाрд░िрдд рдХी рдЬाрддी рд╣ै, рди рдХि рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди, рдЬो рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╢рдХ्рддि рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдкाрд░िрдд рдХिрдпा рдЬाрддा рд╣ै। рджोрдиों рд╡िрдзिрдпों рдоें рдЕंрддрд░ рд╣ै, рдФрд░ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдХिрд╕ी рднी рдк्рд░рдХाрд░ рд╕े рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдкाрд░िрдд рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдкрд░ рд▓ाрдЧू рдирд╣ीं рд╣ोрддा। рд╕рдЬ्рдЬрди рд╕िंрд╣ рдмрдиाрдо рд░ाрдЬрд╕्рдеाрди рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╡ाрдж рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рд╢ंрдХрд░ी рдк्рд░рд╕ाрдж рдмрдиाрдо рднाрд░рдд рд╕ंрдШ рдХे рд╡ाрдж рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЕрдкрдиे рдиिрд░्рдгрдп рдХा рдЕрдиुрд╕рд░рдг рдХिрдпा рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рдЕрднिрдиिрд░्рдзрд░िрдд рдХिрдпा рд╣ै рдХि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдкाрд░िрдд рд╡िрдзि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдоें рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рдирд╣ीं рд╣ै।
рдкрд░рди्рддु, рдЧोрд▓рдХрдиाрде рдмрдиाрдо рдкंрдЬाрдм рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд╡ाрдж рдоें рдЙрдкрд░्рдпुрдХ्рдд рджोрдиों рдоुрдХрджрдоों рдоें рджी рдЧрдИ рд╡िрдзि рдХी рдкрд░िрднाрд╖ा рдХो рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे рд╕्рд╡ीрдХाрд░ рдирд╣ीं рдХिрдпा। рдЗрд╕ рд╡ाрдж рдоें рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХे 17рд╡ें рд╕ंрд╢ोрдзрди 1964 рдХी рд╕ंрд╡ैрдзाрдиिрдХрддा рдХो рдЪुрдиौрддी рджी рдЧрдИ рдеी। рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рдмрд╣ुрдордд рдХा рдиिрд░्рдгрдп рд╕ुрдиाрддे рд╣ुрдП рдоुрдЦ्рдп рди्рдпाрдпाрдзीрд╢ рд╢्рд░ी рд╕ुрдм्рдмाрд░ाрд╡ рдиे рдпрд╣ рдХрд╣ा рдХि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 12 (2) рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕рднी рдк्рд░рдХाрд░ рдХी рд╡िрдзिрдпां рд╕рдо्рдоिрд▓िрдд рд╣ैं, рдЪाрд╣े рд╡рд╣ рд╡िрдзाрдирдоंрдбрд▓ рдХे рд╕ाрдзाрд░рдг рд╡िрдзाрдпिрдиी рд╢рдХ्рддि рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рдиिрд░्рдоिрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ो рдпा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХे рдк्рд░рдпोрдЧ рдоें рдиिрд░्рдоिрдд рдХी рдЧрдИ рд╣ो। рдЕрддः рд╕ंрд╡िрдзाрди рдоें рдХिрдпा рдЧрдпा рдХोрдИ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХा рд╣рдирди рдХрд░рддा рд╣ै рддो рд╡рд╣ рдЕрд╡ैрдз рд╣ोрдЧा। рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдХे рдЕрдиुрд╕ाрд░ рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдоें рдХेрд╡рд▓ рдХाрдиूрди рдмрдиाрдиे рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рджी рдЧрдИ рд╣ै, рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░рдиे рдХी рд╢рдХ्рддि рдирд╣ीं। рдпрд╣ рд╕ंрд╕рдж рдХो рдРрд╕ी рд╢рдХ्рддि рдк्рд░рджाрди рдирд╣ीं рдХрд░рддा рдЬिрд╕рдХे рдж्рд╡ाрд░ा рд╡ рдиाрдЧрд░िрдХों рдХे рдоूрд▓-рдЕрдзिрдХाрд░ों рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░ें। рд╡िрдзि рд╡िрдзि рд╣ै, рдЪाрд╣े рд╕ाрдзाрд░рдг рдХाрдиूрди рд╣ो рдпा рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди।
рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा 24 рд╡ां рд╕ंрд╢ोрдзрди 1971
рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдж्рд╡ाрд░ा рдЧोрд▓рдХрдиाрде рдмрдиाрдо рдкंрдЬाрдм рд░ाрдЬ्рдп рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рджिрдП рдЧрдП рдиिрд░्рдгрдп рдХे рдк्рд░рднाрд╡ рдХो рд╕рдоाрдк्рдд рдХрд░рдиे рдХे рд▓िрдП рд╕ंрд╕рдж рдиे рд╕ंрд╡िрдзाрди рдХा 24 рд╡ां рд╕ंрд╢ोрдзрди 1971 рдкाрд░िрдд рдХिрдпा рдЗрд╕ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХिрдпा рдЧрдпा рд╣ै, рдФрд░ рдЗрд╕рдоें рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╡ाрдХ्рдп рдЬोрдб़ा рдЧрдпा рд╣ै, рд╕ंрд╕рдж рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдкाрд░िрдд рдХोрдИ рднी рд╡िрдзि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 13 (2) рдоें рдк्рд░рдпुрдХ्рдд рд╡िрдзि рд╢рдм्рдж рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рд╢ाрдоिрд▓ рдирд╣ीं рд╣ोрдЧी। рдХेрд╢рд╡ाрдиंрдж рднाрд░рддी рдмрдиाрдо рднाрд░рдд рд╕ंрдШ рдХे рдмाрдж рдоें рдЙрдЪ्рдЪрддрдо рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдиे 24 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди 1971 рдХो рд╡िрдзिрдоाрди्рдп рдШोрд╖िрдд рдХрд░ рджिрдпा рд╣ै рдФрд░ рдЧोрд▓рдХ рдиाрде рдХे рдоाрдорд▓े рдоें рджिрдП рдЧрдП рдЕрдкрдиे рдиिрд░्рдгрдп рдХो рдкрд▓рдЯ рджिрдпा рд╣ै।
42 рд╡ें рд╕ंрд╡िрдзाрди рд╕ंрд╢ोрдзрди рдЕрдзिрдиिрдпрдо 1976 рдж्рд╡ाрд░ा рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдоें рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХрд░рдХे рд╕ंрд╡िрдзाрдиिрдХ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдХो рди्рдпाрдпिрдХ рдкुрдирд░्рд╡िрд▓ोрдХрди рд╕े рд╕рд░्рд╡рдеा рдкрд░े рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै। рдЗрд╕ рд╕ंрд╢ोрдзрди рдж्рд╡ाрд░ा рдпрд╣ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ рджिрдпा рдЧрдпा рд╣ै рдХि рдЕрдиुрдЪ्рдЫेрдж 368 рдХे рдЕрдзीрди рдХिрдП рдЧрдП рд╕ंрд╢ोрдзрдиों рдХी рд╡ैрдзрддा рдХो рдХिрд╕ी рднी рдЖрдзाрд░ рдкрд░ рдХिрд╕ी рднी рди्рдпाрдпाрд▓рдп рдоें рдЪुрдиौрддी рдирд╣ीं рджी рдЬा рд╕рдХेрдЧी।